حتما برای شما هم پیش آمده است که به مورد یا مسئله ای برخورده باشید و بعد از کلی تقلا و در خواست از دیگران، به این نتیجه رسیده باشید که خب، ” خودت انجام بده “. پیرامون این رفتار خودجوش، کلی فلسفه و پیشینه وجود دارد. “خودت انجام بده” که در انگلیسی Do It Yourself یا به اختصار DIY نیز گفته می شود، به سبکی از ساختن، اصلاح کردن یا تعمیر کردن هر چیزی گفته می شود که بدون کمک متخصصین یا حرفه‌ای ها انجام شود.

طبق تعریف علمی که برای این سبک ارائه شده، خودت انجام بده رفتاری است که “اشخاص با استفاده از اجزا و مواد خام یا نیمه خام دست به تولید، اصلاح و یا بازسازی اموال و مایملک مادی خود می زنند که محیط زیست و محیط اطراف را نیز شامل می شود (مانند محوطه سازی و ایجاد فضای سبز)”.

در فرهنگ ما، عنوان هایی مثل “خودت انجام بده” و “خودت بساز” به گوش آشنا هستند.

خودت انجام بده از کجا شروع می شود

برای شروع خودت انجام بده انگیزه های متفاوتی دخیل هستند. صرفه اقتصادی، در دسترس نبودن برخی مواد و یا کالاها، کیفیت نامطلوب برخی کالاها و یا نیاز به شخصی سازی برخی محصولات ما را به سوی DIY سوق می دهد. به علاوه، برای بالا بردن شان و هویت اجتماعی، گروه های خاصی از افراد مثل هنرمندان، توسعه دهندگان، مهندسین و افراد خلاق میل وافری به پروژه های خودت انجام بده نشان می دهند.

اصطلاح “خودت انجام بده” یا “Do It Yourself” چیز جدیدی نیست و حداقل بیش از یک قرن است که در حوزه تاسیسات و نگهداری از ساختمان ها و منازل استفاده می شود. از دهه 1950 میلادی بود که خودت انجام بده کاملا مصطلح شد، به ویژه برای افرادی که دوست داشتند کارهای کوچک منزل خود، مثل تعمیر در و پنجره یا تعویض واشر و شیر آب را خودشان انجام دهند. این مسئله علاوه بر کاهش هزینه ها، باعث سرگرمی و به مرور زمان بروز خلاقیت می شد.

خودت انجام بده یک فرهنگ است

با گذشت زمان، اصطلاح خودت انجام بده معنی گسترده تری پیدا کرد و طیف وسیعی از مهارت ها و هنرها را پوشش داد. مهم‌ترین نمود آن در عرصه موسیقی راک و پانک بود که گروه های موسیقی را بر آن داشت تا ضبط و پخش آلبوم های خود را بدون اسپانسر  و استادیوم انجام دهند. ضبط موسیقی در گاراژ خانه که توسط خود اعضا آکوستیک شده بود انجام می شد و با کمک اعضا و طرفداران نزدیک به دست مخاطبین می رسید. جنبش های هنری و صنایع دستی از DIY استفاده کردند تا فرهنگ مصرف کنندگان را که تاکید بر وابستگی به غیر داشت تغییر دهند.

فلسفه DIY

در نیمه اول قرن بیستم، در آمریکای شمالی مجلاتی منتشر می شد که خوانندگان را تشویق می کرد از مهارت های عملی، تکنیک‌ها، ابزار و موادی که در اختیار دارند استفاده درست کنند. مثلا به ساکنین روستاها یا کشاورزان آموزش می دادند که چطور ابزار زراعی ساده را خودشان درست کنند و یا ماشین های کشاورزی را تعمیر کنند. رفته رفته این روند به شهرهای بزرگ نیز کشیده شد. مجلاتی که نحوه تعمیر وسایل منزل، خیاطی، نگهداری تاسیسات، تعمیرات ماشین و حتی طراحی دکوراسیون را آموزش می داد هر روز بیشتر می شدند.

با پیشرفت فناوری و ظهور کامپیوتر، این روند سرعت بیشتری گرفت. سایت ها و صفحات وبلاگ بسیاری می توان در اینترنت پیدا کرد که انواع ایده ها و آموزش های کاربردی را در اختیار جستجوگران قرار می دهند.

آلن واتز، فیلسوف انگلیسی که معرف فلسفه شرق به دنیای غرب است، اظهارنظر جالب و تامل برانگیزی دارد: “سیستم آموزشی ما، در کل هیچ مهارت عملی و مادی به ما نمی دهد. به عبارت دیگر، ما یاد نمی گیریم چطور آشپزی کنیم، چطور لباس بدوزیم، چطور خانه بسازیم، یا هر چیز پایه و ابتدایی که برای پیشبرد زندگی لازم داریم یاد بگیریم. کل چیزهایی که فرزندان ما در مدارس یاد می گیرند انتزاعی هستند. فقط به گونه ای ما را آموزش می دهند که فروشندگی و کاغذبازی اداری را یاد بگیریم یا در نهایت شخصیتی ایده گرا داشته باشیم”.

گسترش DIY

در دهه 1970 میلادی، DIY بین دانشجویان و فارغ التحصیلان رواج پیدا کرد. در آن زمان، بیشتر در نوسازی خانه های فرسوده که هزینه بالایی لازم نداشتند دیده می شد. البته در پروژه های متفاوتی که بیانگر نگاه اجتماعی و محیطی نیز بود به کار گرفته شد. در سال 1968 اولین شماره مجله Whole Earth Catalog به چاپ رسید که در آن تعریف وسیعی از واژه “ابزار” ارائه شد.

ابزارهای ویژه ای مثل ابزارهای نجاری و بنایی، ابزار باغبانی، تجهیزات جوشکاری، اره برقی ها، مواد فایبرگلس و هر چیزی، حتی نمونه های اولیه کامپیوترهای شخصی در این مجله معرفی و بررسی می شدند. حاصل آن ایجاد نگرش تجربه گرایی، عرف شکنی در مصرف و میل به خودت انجام بده بود.

در اواسط دهه 1990 میلادی، محتواهایی که مربوط به کارهای در منزل و تاسیسات بودند، وارد دنیای وب شدند. با گسترش و ترویج ویدئو، مدرسان DIY به سرعت از پتانسیل آن استفاده کردند و آموزش های خود را به صورت تصویری در اختیار علاقمندان قرار دادند.

با پیدایش شبکه های مجازی و سایت های ویدئویی، محبوبت خودت انجام بده در بین طراحان لباس و طراحان دکوراسیون بسیار زیاد شد. طراحان مد و لباس عقیده دارند DIY به مصرف کنندگان اجازه می دهد تا از مدهای فراگیر فاصله بگیرند و با مشارکت خود در طراحی لباس، نقش پررنگ تری در طراحی آنچه خود می پوشند داشته باشند.

خودت انجام بده در حوزه های مختلف

خودت انجام بده می تواند در حوزه های بسیار گسترده ای دخیل باشد. از جمله:

• کتاب و نوشته های افراد که به صورت شخصی و آنلاین نشر داده می شود.
• آهنگسازان و گروه های موسیقی که با سرمایه شخصی اقدام به پخش آثار خود می کنند.
• صنایع دستی و وسایلی که با دست ساخته می شوند. همچنین هر کسی می تواند وسایل کهنه خود را بازسازی یا نوسازی کند و دوباره مورد استفاده قرار دهد. به این شکل چرخه بازیافت نیز به کار می افتد.
• در هنرهای دستی مثل خیاطی، بافتنی، ساخت جواهرات دستی و وسایل چوبی کاربرد فراوان دارد.
• در طراحی های ساده گرافیکی مثل طراحی پوستر، طراحی کارت ویزیت و موارد بسیار که نیاز به تخصص خاصی ندارد.
• تغییر و ارتقای کالاهای معمولی که کاربردهای آن را گسترش می دهد و اصطلاحا “ترفندهای زندگی” نامیده می شود.
• همچنین با برخورداری برخی مهارت ها و دانش ها مثل دانش الکترونیک و برنامه نویسی می توان در حوزه های مختلف مثل ساخت یا اصلاح مدارهای الکترونیکی، کیت ها، ساخت بازی، تعمیر کامپیوترهای شخصی و موبایل و موارد دیگر از فرهنگ خودت انجام بده پیروی کرد.

جمع بندی

نیاز به هویت فردی و عدم وابستگی ما را بر آن می دارد تا سعی کنیم کارهایی را که روزی به دیگران محول می‌کردیم حالا خودمان انجام دهیم. صرفه اقتصادی، فقدان برخی کالاها یا کیفیت نامطلوب آن ها و تغییر نیازها نسبت به گذشته ما را به سوی DIY یا خودت انجام بده سوق می دهد. به علاوه، این سبک به ما اجازه ایده پردازی و خلاقیت می دهد و از همه مهم تر با اجرای این ایده ها، حس زندگی و لذت را در ما برمی‌انگیزد. شما هم می توانید از همین حالا شروع به DIY کنید.